Dijitalleşme adımları çerçevesinde; asli faaliyet alanları ile ilgili mevzuatta müşterileri ile yüz yüze gelmeksizin kimliğinin doğrulanmasına imkân verecek yöntemlerle sözleşme kurulmasına izin verilmiş olan şirketler için “müşteri kimliğinin uzaktan kimlik tespiti yöntemleri doğrulanması” mümkün olmuştur. Bu kapsamdaki düzenlemeler ve devam eden mevzuat çalışmaları şöyle sıralanabilir:
I- “Bankalarca Kullanılacak Uzaktan Kimlik Tespiti Yöntemlerine ve Elektronik Ortamda Sözleşme İlişkisinin Kurulmasına İlişkin Yönetmelik” 1 Mayıs 2021 tarihinde yürürlüğe girmek üzere 1 Nisan 2021 tarihli Resmi Gazetede Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu tarafından yayımlanmıştır. Yönetmelikte bankalar için yeni müşteri kazanımında ve müşteri kimliğinin doğrulanmasında kullanılabilecek uzaktan kimlik tespiti yöntemlerine ilişkin düzenlemeler yer almaktadır. Ayrıca kimlik tespitini müteakip sözleşme ilişkisinin kurulması hususları da düzenlenmektedir.
1- Kimlik Tespiti Yöntemlerine İlişkin Düzenlemeler
- Uzaktan kimlik tespiti, müşteri temsilcisi ile kişinin çevrim içi olarak görüntülü görüşmesi ve birbiriyle iletişim kurması yoluyla yapılacaktır.
- Kimlik tespiti işleminde olası teknolojik, operasyonel ve benzeri tüm riskler dikkate alınarak yeterli seviyede güvenlik önlemleri alınacaktır. Bu kapsamda, uzaktan kimlik tespiti süreci yılda en az iki defa gözden geçirilecektir. Güvenlik ihlallerinin tespit edilmesi veya gerçekleşmesi, ilgili mevzuatta değişiklik yapılması, bankanın muhtemel dolandırıcılık veya sahtecilik teşkil edebilecek eylemlerden haberdar olması ve kullanılan uzaktan kimlik tespiti yöntemine ilişkin zayıflıkların ortaya çıkması gibi durumlarda süreç gözden geçirilecek ve gerekli güncellemeler yapılacaktır.
- Müşteri temsilcisinin, kimlik tespitinde kullanılabilecek belgelerin doğrulama yöntemlerini öğrenmesi ve dolandırıcılık veya sahtecilik teşkil edebilecek eylemlere, bu Yönetmelikte ve ilgili diğer mevzuatta yer alan yükümlülüklere ilişkin bilgi sahibi olması amacıyla eğitim alması sağlanacaktır.
- Görüntülü görüşme başlamadan önce kişinin başvurusu banka uygulaması üzerinden elektronik ortamda doldurulan bir form ile alınacak, alınan veriler kullanılarak kişi hakkında risk değerlendirmesi gerçekleştirilecektir. Risk değerlendirmesi sonucunda gerekiyorsa görüntülü görüşme başlatılmadan süreç sonlandırılacaktır.
- Kişinin uzaktan kimlik tespitinin yapılması amacıyla özel nitelikli kişisel verilerden yalnızca biyometrik verisi kullanılacak ve kişinin buna dair açık rızası elektronik ortamda kayıt altına alınacaktır.
- Kimlik tespiti sürecinde beyaz ışık altında görsel olarak ayırt edilebilen güvenlik ögelerine, fotoğraf ve imzaya sahip olan kimlik belgesi kullanılacak, kişi kimlik belgesini kameranın önünde yatay veya dikey olarak eğecek ve müşteri temsilcisi ekran görüntüleri alacaktır.
- Görüntülü görüşme aşamasında kişinin canlılığını tespit edici yöntemler kullanılarak sahte yüz teknolojisine dair riskler ortadan kaldırılacaktır.
- Zayıf ışık koşulları, düşük görüntü kalitesi gibi durumlar nedeniyle görsel doğrulama yapılmasının ve/veya kişi ile sözlü iletişim kurmanın mümkün olmadığı veya başka bir tutarsızlık bulunduğu ya da dolandırıcılık, sahtecilik gibi eylemlerden şüphelenildiği hallerde uzaktan kimlik tespitinin görüntülü görüşme aşaması sonlandırılacaktır.
- Uzaktan kimlik tespiti sürecinin tamamı kayıt altına alınacak ve saklanacaktır.
- Uzaktan kimlik tespiti için yürütülen işlemlerin, yanlış tespit riskini en aza indirecek şekilde kullanılmasını sağlamak bankanın sorumluluğunda olacaktır. Kişilere ya da üçüncü bir tarafa yükümlülük doğuran işlemlerde itiraz halinde ispat yükümlülüğü bankada olacaktır. Bu kapsamda, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu bankanın bu Yönetmelik’te yer alan hükümlere uyum durumunu değerlendirmesi neticesinde uzaktan kimlik tespiti kullanımını kısıtlayabilecek veya durdurabilecektir.
2- Kimlik Tespitinin Ardından Sözleşme İlişkisi Kurulmasına İlişkin Düzenlemeler
Uzaktan kimlik tespitinin yapılması ya da şubeler aracılığıyla müşteri kimliğinin yüz yüze tespit edilmesinin ardından, müşteri ile banka arasında, bir bilişim veya haberleşme cihazı üzerinden bir sözleşme ilişkisi kurulabilmesi için;
- Söz konusu sözleşmenin bütün şartlarının, müşterinin okuyabileceği şekilde internet bankacılığı ya da mobil bankacılık dağıtım kanalları üzerinden müşteriye iletilmesi,
- Bu şekilde müşteriye iletilen sözleşme ile müşterinin sözleşmeyi kuran irade beyanının, Bankaların Bilgi Sistemleri ve Elektronik Bankacılık Hizmetleri Hakkında Yönetmeliği (BSEBY) kapsamında düzenlenen müşteriye özgü şifreleme gizli anahtarı ile imzalanarak bankaya iletilmesi ve
- Müşteriye iletilen sözleşmede sözleşme içeriği olarak hangi bilgiler gösterilmiş ise müşteri tarafından yalnızca o bilgilerin imzalanmasının sağlanması gerekmektedir
Banka ile müşteri arasındaki ilişkileri düzenleyen ve resmi şekle veya özel bir merasime tabi olmayan sözleşmeler bakımından ise;
a) Sözleşmenin “i.” numaralı maddede yer aldığı şekilde elektronik ortamda kurulması ya da
b) Müşterinin sözleşmeyi kuran irade beyanının görüntülü görüşme aşamasında alınması suretiyle kurulması hallerinde bu sözleşmeler için yazılı şekil şartı gerçekleşmiş sayılacaktır.
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu tarafından yürütülecek bu Yönetmelikte “Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun ile Kişisel Verilerin Korunması Kanunu ve bu kanunlarla ilgili mevzuatta yer alan yükümlülükler” saklı tutulmuştur.
Yönetmeliğin tamamı için: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/04/20210401-7.htm
II- Hazine ve Maliye Bakanlığı (“Bakanlık“) tarafından hazırlanan Mali Suçları Araştırma Kurulu Genel Tebliği (Sıra No:19) (“Tebliğ“) 30.04.2021 tarihli Resmi Gazetede yayımlanmış ve 01.05.2021 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiştir. Tebliğ ile 5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun’un uygulanmasına yönelik olarak; müşteri kimliğinin doğrulanması amacıyla kullanılacak uzaktan kimlik tespiti yöntemlerine ilişkin usul ve esaslar düzenlenmiştir. Bu düzenleme yukarıda açıklanan Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun yayımladığı yönetmeliğin uygulaması açısından çok önemlidir, özellikle “ilk müşteri kazanımı sırasındaki kimlik tespiti” açısından bankalar da dahil olmak üzere Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun’un kapsamında yer alan finansal kuruluşların önünü açmıştır.
1- Tebliğ kapsamında kimlik tespitine ilişkin genel düzenlemeler şu şekildedir:
- Yükümlüler, asli faaliyet alanları ile ilgili mevzuatta, müşterileri ile yüz yüze gelmeksizin kimliğinin doğrulanmasına imkân verecek yöntemlerle sözleşme kurulmasına cevaz verilmiş olması halinde, sürekli iş ilişkisi tesisinde uzaktan kimlik tespiti yöntemleri ile müşteri kimliğinin doğrulanması sağlayabilecektir. Uygulanacak yöntemler ise yükümlüler itibarıyla ayrı ayrı belirlenecektir.
- Uzaktan kimlik tespiti ile sürekli iş ilişkisi tesisinde, bilişim veya elektronik haberleşme cihazları gibi uzaktan iletişim araçları işbu Tebliğ’de yükümlüler için belirlenen yöntemler dahilinde kullanılabilecektir.
- Uygulanacak yöntem, yüz yüze yapılan kimlik tespitinde alınması gereken bilgilerin tamamını içerecek ve bilgilerin teyidinde asgari seviyede risk ihtiva edecek şekilde tasarlanacaktır.
- Uzaktan kimlik tespiti, sürekli iş ilişkisi tesis edilmeden önce tamamlanacaktır. Uzaktan kimlik tespitinde ekte yer alan yönetmeliğin 6. maddesinde düzenlenen bilgiler ile aynı yönetmeliğin 17. madddesinde yer alan beyan talep edilecektir. Uzaktan kimlik tespitinde imza örneği alınması ise zorunlu tutulmamıştır.
- Yönetmeliğin 6. maddesi kapsamında alınması gereken bilgiler web siteleri, internet şubeleri veya mobil uygulamalar gibi kanallar üzerinden elektronik ortamda doldurulan formlar kullanılarak da gönderilebilecektir. Söz konusu bilgiler 3/12/2019 tarihli ve 30967 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan Türkiye Cumhuriyeti Kimlik Kartı Yönetmeliği’nde tanımlanan kimlik kartı kullanılarak teyit edilecektir.
- Uzaktan kimlik tespiti ile sürekli iş ilişkisi tesisinde, risk temelli yaklaşımla sıkılaştırılmış tedbirler uygulanacak, alınan bilgiler ile her türlü ortamdaki kayıtlar talep edildiğinde yetkili mercilere verilmek üzere muhafaza edilecektir.
2- Tebliğ kapsamında bankacılık işlemlerinde yapılacak uzaktan kimlik tespiti ayrıca düzenlenmiş olup, bankaların müşterileriyle sürekli iş ilişkisi tesisinde uzaktan kimlik tespitini, 01.04.2021 tarihli Resmî Gazetede yayımlanan Bankalarca Kullanılacak Uzaktan Kimlik Tespiti Yöntemlerine ve Elektronik Ortamda Sözleşme İlişkisinin Kurulmasına İlişkin Yönetmelikte belirlenen yöntem ve tedbirler kapsamında gerçekleştireceği düzenlenmektedir.
3- Uzaktan kimlik tespitinde alınması gereken sıkılaştırılmış tedbirler ise şu şekilde düzenlenmektedir:
- Müşterinin başvurusu ile birlikte müşteri profilinin oluşturulması ve değerlendirilmesi amacıyla kişi hakkında risk değerlendirmesi yapılacak ve bu kapsamda müşteri hakkında ekte yer alan yönetmeliğin 6. maddesi kapsamında alınması gereken bilgilerin yanı sıra asgari olarak iş ilişkisinin amacı ve mahiyeti (hesap açma amacı, talep edilen ürünler ve benzeri), işleme konu malvarlığının ve müşteriye ait fonların kaynağı ile ortalama gelir bilgisi, açılacak hesabın aylık tahmini işlem hacmi ve işlem sayısına yönelik bilgiler alınacaktır.
- Uzaktan kimlik tespiti yapılmak suretiyle kurulan sürekli iş ilişkisi kapsamındaki sonraki işlemin yükümlüyle yüz yüze gerçekleştirilmesi halinde, ekteki yönetmeliğin 6. maddesindeki usule göre kimlik tespiti yapılacak ve imza örneği alınacaktır.
- Finansal kuruluşlar ile finansal olmayan belirli iş ve mesleklerin, uzaktan kimlik tespitine ilişkin işlemlerde, aşağıda belirtilen tedbirlerin bir veya birden fazlası ya da tamamını uygulayacaktır:
a) Müşteri hakkında ilave bilgi edinmek ve müşteri ile gerçek faydalanıcının kimlik bilgilerini daha sık güncellemek.
b) İş ilişkisine girilmesini, mevcut iş ilişkisinin sürdürülmesini ya da işlemin gerçekleştirilmesini üst seviyedeki görevlinin onayına bağlamak.
c) Uygulanan kontrollerin sayı ve sıklığını artırmak ve ilave kontrol gerektiren işlem türlerini belirlemek suretiyle iş ilişkisini sıkı gözetim altında tutmak.
ç) Sürekli iş ilişkisi tesisinde ilk finansal hareketin, müşterinin tanınmasına ilişkin esasların uygulandığı bir başka finansal kuruluştan yapılmasını zorunlu tutmak.
d) Müşterinin mali profiline ve faaliyetlerine uygun olmayan veya faaliyetleriyle ilgisi bulunmayan işlemleri yakından izlemek.
e) Tutar ve işlem sayısı limiti belirlemek de dâhil uygun ve etkili tedbirleri almak.
Son olarak, yükümlülerce Tebliğ kapsamında düzenlenen hususlara riayet edilmemesi halinde 5549 sayılı Kanunda öngörülen cezaların uygulanacağı hükme bağlanmıştır.
Tebliğin tamamı için: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/04/20210430-7.htm
III- Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu tarafından hazırlanan “Finansal Kiralama, Faktoring, Finansman ve Tasarruf Finansman Şirketlerince Kullanılacak Uzaktan Kimlik Tespiti Yöntemlerine ve Elektronik Ortamda Sözleşme İlişkisinin Kurulmasına İlişkin Yönetmelik” taslağı 07.05.2021 tarihinde Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun web sitesinde yayımlanmıştır. Taslakta bankacılık sektörü için yayımlanan yönetmelik ile hemen hemen aynı olan düzenlemeler yer almakta olup bu yönetmeliğin yürürlüğe girmesi ile birlikte Finansal Kiralama, Faktoring, Finansman ve Tasarruf Finansman Şirketlerinin uzaktan kimlik tespit etmesi ile müşterileriyle sözleşme ilişkisine girmesi hususları netleştirilmiş olacaktır.
Daha detaylı bilgi ve sorularınız için: info@emelyilmaz.av.tr